تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی

صفحههای 477-490 تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی 3 * 2 1 علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی 1. دانشجوی دکتری دامپزشکی گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دانشگاه رازی کرمانشاه ایران 2. استادیار گروه علوم دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه ایران 3. دانشیار گروه علوم دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه ایران تاریخ وصول مقاله: 1394/04/07 تاریخ پذیرش مقاله: 1394/12/09 چكيده هدف از انجام تحقیق حاضر ارزدابی ت ثیر گیاه و اسان پونه بر فرادند تخمیر شکمبه و جمعیت پروتوزوآدی بژز بژود. گیژاه پونژه )در سطوح صفر 75 55 ۳5 25 و ۱00 میلیگرم در ۳0 میلیلیتر( و اسان پونه )در سطوح صفر ۸۳00 6700 ۳000 ۱700 و ۱0000 میلیگرم در لیتر( و موننسین )50 میلیگرم محلول در اتانول( به مادع شکمبه اضافه شد. آزمون تولید گژاز در قالژب دژک طژرح کژامال تصادفی و با پنج تکرار در هر تیمار انجام شد. گاز تولیدی در سطوح 75 و ۱00 میلیگرم گیاه پونه کاه دافت )<P(. سژطوح 75 و ۱00 میلیگرم گیاه پونه و موننسین در مقادسه با شاهد تجزدهپذدری ماده آلی کژاه داد )<P(. کلیژه سژطوح گیژاه پونژه غلظت ازت آمونیاکی را کاه داد )<P( اما ضردب تفکیکپذدری و بازده تولید پروتئین میکروبی تنها در سطح ۱00 میلیگژرم پونه و تیمار موننسین افزاد دافت )<P(. همزمان با کاه مقاددر اسیدهای چرب فرار انژرژی قابژل سژوختوسژاز و انژرژی خال شیردهی در دو سطح 75 و ۱00 میلیگژرم پونژه نسژبت بژه شژاهد کژاه دافژت )<P(. جمعیژت کژل پروتژوزوآی و زدرخانواده انتوددنینه در تمام سطوح گیاه پونه کاه دافت )<P(. تمام سطوح اسان پونه گاز متان ازت آمونیاکی و جمعیژت پروتوزوآدی را کاه و بازده تولید پروتئین میکروبی را بهبود بخشید )<P(. براساس نتادج حاصل اسژتفاده از گیژاه و اسژان پونه گاز متان نیتروژن آمونیاکی و جمعیت پروتوزوآدی را کاه و ضردب تفکیک پذدری و بازده تولید میکروبی را بهبود می بخشد. كلیدواژهها: ازت آمونیاکی بز پونه تجزدهپذدری گاز گلخانهای Email: menooriyan@razi.ac.ir * نودسنده مسئول

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی مقدمه دژک مژی بژالغ )۴۸ کیلژوگرم( گژاو نژر پژرواری )۴70 کیلوگرم( و گاو شیری )550 کیلوگرم( در سال بژه ترتیژب حژدود ۱0-۱۳ 50-۹0 و ۹۱-۱۴6 کیلژوگرم متژان تولیژد دارند که ادن مقاددر برای می گاو نژر و گژاو شژیری بژه ترتیب برابر بژا اتژالف ۱/5-2/0 7/6-۱۳/6 و ۱۳/6-22/۱ مگژاژول انژرژی خژام در روز اسژت [۱۴]. لژذا در ادژران براساس جمعیت نشخوارکنندگان به ترتیب گاو گوسفند و بز در حژدود 522 77۸ و 226 میلیژون کیلژوگرم متژان در سال تولید دارند. اتالف انرژی خژام ناشژی از تولیژد متژان برای جمعیت گاو گوسفند و بز ادرانی به ترتیژب ۱۱7 7۹ و ۳6 میلیژژون مگژژاژول در روز اسژژت [۱۴]. دونوفرهژژا )موننسین( ترکیباتی با قابلیژت افژزاد تولیژد پروپیونژات کاه استات و متان و بهبوددهنده متابولیسژم نیتژروژن در شکمبه هستند که به دلیل ممنوعیت استفاده از آنهژا توجژه وداهای به استفاده از گیاهان دارودی دارای ترکیبژات مژؤثر با هدف بهبود فرادند تخمیر شکمبه صورت گرفته است [۸ و ۱۴]. همچنژژین کژژاه دآمیناسژژیون اسژژیدهای آمینژژه و نیتروژون آمونیاکی و افژزاد تولیژد پژروتئین میکروبژی از اهداف کاربرد افزودنژیهژا در جیژره دام اسژت [۸ و 22]. گیاهان دارودژی حژاوی اسژان اثژرات ضژدباکتردژادی و ضدپروتوزوآدی در محژیط تخمیژر شژکمبه گوسژفند و بژز دارند [۸ و ۱۹] لذا امکان جادگزدنی آنها به عنوان آنتژی- بیوتیکهای طبیعی و مهار برخی فعالیتهژای میکروبژی در شکمبه نشخوارکنندگان وجود دارد. افزودن پنج سطح گیاه جن Mentha در محیط تخمیر آزمادشگاهی دارای مادع شکمبه گاو می سبب کاه ۱5 تا ۴5 درصدی گاز متان کاه نیتروژن آمونیاکی افژزاد گاز تولیدی می شژود [2۸]. اسژتفاده از دو سژطح اسژان )دک و دو گرم در روز( و دو سژطح موننسژین )60 و 250 میلیگرم در روز( در جیره گاوهای گوشتی نشان داده است که اسان توانادی کاه متان را نداشژته ولژی سژطح دوم موننسین ضمن کاه خشک مصژرفی را نیژز کژاه اسان گاز متان بژه مقژدار ۱۸ درصژدب مژاده داده اسژت [26]. اسژتفاده از نعنای بژه روش آزمادشژگاهی در سژه سژطح سژبب افزاد گژاز کژل کژاه گژاز متژان نیتژروژن آمونیژاکی و جمعیت پروتوزوآدی اسژپیروتیچهژا [۳] و اسژتفاده از نعنژای )200 میلیگرم در روز( در گاوهای پژرواری سژبب کژاه جمعیت پروتوزوآدی کل و نیتروژن آمونیاکی شده است [۴]. همچنین پروتوزوآ تولیدکننده H 2 در محژیط تخمیژر اسژت و ادن گاز به عنوان سوبسترا جهت تولید متان مصرف میشژود [2۴]. همچنین کاه جمعیت پروتوزوآدی به میزان ۱2-۱7 درصد سبب کاه تولید متان شده است )۱(. اسان گیاه پونه ).L )Mentha longifolia حاوی دک میلیلیتر به ازای هر ۱00 گرم ماده خشک بوده و حژاوی 55 ماده مؤثره میباشد که مهمتردن آنها پلیگون )5۴/6 درصد( و منتون )۱5/۱ درصد( هستند. ۳0 نوی منوترپنوییژد )۹۱/۸ درصد( ۱7 نوی سسکودی ترپنویید )2/۴ درصد( و هشژت نوی غیرترپنویید )2/7 درصد( در اسان پونژه وجژود دارد که اثر قابل توجهی بر باکتریهای گژرم مثبژت و قژارچهژا دارند [25]. هدف از انجام پاوه حاضژر بررسژی تژ ثیر ادن گیاه و اسان آن بر فراسنجههژای تخمیژر و جمعیژت پروتوزوآدی بز بود. مواد و روشها گیاه پونه در فصل بهار و آغاز ماه خرداد از کوهستان الوند تهیه و بعد از خشک کردن به روش ساده خشژک توسژط دستگاه کلونجر و با آب مقطژر اسژان آن در آزمادشژگاه علوم دامی استخراج شد. پ از تهیه اسان در دو مرحله توسط سرنگ و ترکیب سژولفات سژددم اسژان حاصژل آبگیری شد. مادع شکمبه به روش لوله مری از سژه راس بز مرخ ز با میانگین وزن )±۱/5(۳۱/۸ کیلژوگرم در حالژت ناشتا تهیه شد. بزها با استفاده از جیژره نگهژداری )دونجژه خشک( که براساس احتیاجژات توصژیه شژده [25] تنظژیم 478

تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی شده بود روزانه دو مرتبه )نه صبح ۱5 عصر( تغذده شژدند و آزادانه به آب دسترسی داشتند. گیاه پونه در ش سطح صفر )شاهد( 75 55 ۳5 25 و ۱00 )میلیگرم در ۳0 میلیلیتر مادع شکمبه بافری( و هر سطح در پنج تکرار به محیط تخمیر اضژافه شژد. سوبسژترا دونجه در محیط تخمیر بژه ترتیژب ۱۴5 ۱65 ۱75 200 ۱25 و ۱00 میلیگرم بود. اسان پونه نیز در شژ سژطح صژژژفر )شژژژاهد( ۸۳00 6700 ۳000 ۱700 و ۱0000 )میلیگرم در لیتر مادع شکمبه بافری( به هر دک از محژیط- های تخمیر در پنج تکرار اضافه شد. از موننسین به عنژوان شاهد مثبت )50 میلیگرم محلول در اتانول( اسژتفاده شژد. محیطهای تخمیر دعنی بطریهای ودتن ۱20 میلیلیتژری و محتودات داخل آن )سوبسترای دونجه و ۳0 میلیلیتر مژادع شکمبه بافری شده( در دمای ۳۹ درجه سانتیگراد به مدت 2۴ ساعت در گرمخانه نگهداری شدند. محلول بافر [22] با نسبت دو به دک با مادع شژکمبه مخلژوط شژد. بعژد از 2۴ ساعت نگهداری در گرمخانه میزان گاز تولیدی کل در هر بطری توسط سرنگ مدرج و گاز متان ثبت شد [۱5]. برای اندازهگیری متان با استفاده از آزمون تولید گاز ابتژدا مقژدار گاز تولیدی 2۴ ساعت ثبت و مقدار چهار میلژیلیتژر سژود ۱0 نرمال به داخل محیط تخمیر محتوی ۱5 میلیلیتر بافر و ۱00 میلیگرم سوبسترا تزردق شد و گاز تولیدی ثبژت شژد [۱5]. بعد از تعیین مقاددر گاز کل و متان با در نظر گرفتن مقژاددر ثابژت 7/۸ درصژد بژرای سژادر گازهژا ( 2 N در H 2 شژژکمبه بژژهترتیژژب 7/2 و 0/6 درصژژد مقژژدار گژژاز دیاکسیدکربن با استفاده از رابطه ۱ محاسبه شد: )۱( سادر گازها + متان + دیاکسیدکربن = گاز کل )متان + سادرگازها( - گاز کل = دیاکسیدکربن بعد از پادان نگهداری در گرمخانه از محیطهای تخمیر نمونههای مادع شکمبه با هدف تعیین ماده آلی تجزده شده ازت آمونیاکی و اسیدهای چرب فرار کل تهیه شد. غلظژت ا تز آمونیژژژاکی )N- )NH 3 بژژژه وسژژژیله روش فنژژژول- هیپوکلردت و با اسژتفاده از اسژپکتروفتومتر در طژول مژوج 6۳0 نانومتر اندازه گیری شد )۱۳(. ضردب تفکیکپذدری )نسبت میلیگرم ماده آلی تجزده شده به میلیلیتر گاز تولیدی( با استفاده از رابطه 2 محاسژبه شد [27]: PF = c (a b)/ IVGP )2( در ادن رابطه c ماده آلی وزن شده در هر بطری )میلی- گرم( a مقدار مواد تجزده نشده در هر بطری )میلیگرم( b مقدار خاکستر مواد تجزده نشده در هر بطری )میلیگرم( و )OMDe( گاز تولیدی است. ماده آلی تجزدژه شژده IVGP نیز به کمک رابطه ۳ محاسبه شد [27]: OMDe (mg) = c (a b) )۳( بعد از اندازهگیری حجم گاز تولیدی در طی 2۴ ساعت نگهداری درگرمخانه محتودات داخل بطری شیشهای ودتن به داخل دک بشر انتقال داده شد و توسط محلژول شژودنده خنثی و حرارت به مدت دک ساعت در دستگاه مجهژز بژه سردکننده شسته شد. سپ محتودات داخل محلول شودنده توسط کاغذ صافی بدون خاکستر تصفیه و باقیمانده توسط آون و در دمژای ۱00 درجژه سژانتیگژراد و بژه مژدت ۱0 ساعت خشک شد. با کسر نمودن وزن بوته خژالی از بوتژه با محتودات بعد از آون مقدار مژواد تجزدژه نشژده در هژر بطری )a( محاسبه شد. سپ بوته و محتودات داخل آن به کوره انتقال داده شژد و در دمژای 550 درجژه سژانتیگژراد مقدار خاکستر آن )b( محاسبه شد. با کسر نمودن میژزان b از a ماده آلی تجزده نشده برحسب میلیگرم محاسژبه شژد [27]. مقاددر توده میکروبژی تولیژدی و بژازده تولیژد تژوده میکروبی نیز با استفاده از رابطه ۴ محاسبه شد [27]: MM (mg) = [c - (a - b)] - [NG (ml) 2 / 2] ) ۴( در ادن رابطه MM میلیگرم توده میکروبی تولید شده c ماده آلی وزن شده در هر بطری )میلیگرم( a مقدار مواد تجزده نشده در هر بطری )میلیگرم( b مقدار خاکستر مواد تجزده نشده در هر بطری )میلیگرم( NG میلژیلیتژر گژاز 479

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی )7( خال تولیدی و 2/2 ضردب استوکیومتری است. اسیدهای چرب فرار کل )میلیمول بر 200 میلژیگژرم( با استفاده از دستگاه مارخام و روش بارنت و ردژد انژدازه- گیری شد [6]. با استفاده از رابطژهی 5 نیژز مقژاددر انژرژی سوخت و ساز تیمارهای مورد مطالعه برآورد شد [2]: ME mj/kdm = [( 2 / 2) + ( 0 / ۱۳6 GP) + ( 0 / 0057 + CP) + ( 0 / 0002۹ EE 2 )] ) 5( در ادن رابطه ME انرژی متابولیسمی )مگاژول در هژر کیلوگرم( GP گاز تولیدی)میلیلیتژر( CP پژروتئین خژام EE چربی خام است. همچنین با استفاده از رابطه 6 مقژاددر انرژی خال :[2] شیردهی تیمارهای مورد مطالعه محاسبه شژد NE L mj/kdm = [( 0 / ۱۱5 GP) + ( 0 / 005۴ + CP) + ( 0 / 0۱۴ EE) - ( 0 / 005۴ CA) - 0 / ۳6] ) 6( در ادن رابطه NE L انرژی خال شیردهی )مگاژول در هر کیلوگرم( GP گاز تولیژدی )میلژیلیتژر( CP پژروتئین خام EE چربی خام و CA خاکستر است. مقدار ماده خشک جیره خاکستر خام پروتئین خام و چربی خام با روش تجزده تقردبژی انژدازهگیژری شژد [6]. درصد ماده آلی جیره از تفاضل ماده خشک با خاکستر خام محاسبه شد. جمعیت پروتوزوآدی ماکدار شکمبه براساس سژه زدژر خژژژژژژژژژژژژژژژانواده Ophryscolecinae Entodiniinae Diplodiniinae و خانواده Isotrichdae و با اسژتفاده از یم هموسیتومتر و میکروسکوپ نوری )مدل )Nikon, YS 100 با بزرگنمادی ۱0x در ن ه تکرار بژرای هژر تیمژار شژمارش شد. بعد از اتمام فرادند تخمیژر مژادع شژکمبه بژا محلژول فرمال سالین )محلول حاوی ۸/۱ گرم کلردد سددم خژال در ۹00 میلیلیتر آب مقطژر و ۱00 میلژیلیتژر فرمژالین ۳6 درصد( با نسبت دک به پنج ترکیب شد و تا روز شمارش در دمای دخچال معمولی نگهداری شد. تعداد پروتوزوآ در هر میلیلیتر مادع شکمبه به کمک رابطه 7 محاسبه شد: در ادن رابطه NP تعداد پروتوزوآی شژمارش شژده در هر میلیلیتر N تعداد پروتژوزوآ در هژر بژار شژمارش یم D mm مساحت هر بخ یم )دک میلیمتر مربع( area mm عمق هر بخ یم )0/۱ میلیمتر( و پنجم( است. ضردب رقت )دژک دادههای حاصل از آزمون تولیژد گژاز و جمعیژت زدژر خانواده پروتوزوآ در طول دوره نگهژداری در گرمخانژه بژا استفاده از نرمافزار آمژاری SPSS )نسژخه 2۱( بژرای شژ تیمار گیاه پونه و اسان پونه براسژاس رابطژه ۸ تجزدژه و میانگینها با استفاده از آزمون دانکژن در دو سژطح 0/05 و 0/0۱ مقادسه شدند. Y ijk = μ + T i + R j + ε ijk رابطه ۸ ) T i در ادن رابطه R j اثر تیمار Y ijk مقدار هر مشاهده μ میژانگین کژل اثر تکرار و ε ijk مقدار باقیمانژده بژود. داده- هژای جمعیژت پروتژوزآ ابتژدا بژا آزمژون کولمژوگروف - اسمیرنوف بررسی و سپ براساس دادههای چند مشاهده- ای تجزده و تحلیل شدند. نتایج و بحث میزان گاز تولیدی در تیمارهای 75 و ۱00 میلژیگژرم گیژاه پونه کمتر از سادر سطوح بود )<P( )جدول ۱(. گاز تولیدی در تیمارهای گیاه پونه بیشتر از تیمار موننسین بژود )<P(. گژاز کژل تولیژدی در محژیط تخمیژر شژامل دیاکسیدکربن )60-70 درصد( متژان )20-25 درصژد( و سادر گازها )7 درصد( اسژت [۱۴]. مقادسژه دادههژای گژاز کل متان و دیاکسیدکربن و ت ثیر کاهشی موننسین بر گژاز کل و عدم ت ثیر آن بر گاز متان نشان میدهد گیاه دارودژی پونه از طردق کاه کژژل را کژژاه گاز دیاکسیدکربن توانسته است گژاز دهژژد. در انکوباسژژیون آزمادشژژگاهی 480

تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی کربوهیدراتهای ماده خژوراکی تخمیژر شژده و اسژیدهای چرب زنجیر کوتاه گاز و توده میکروبی تولیژد مژیشژوند [27] لذا گاز تولیدی معرف سرعت و مقدار تجزدهپژذدری مژاده آلژی اسژت [۱2]. از آنجژادی کژه کژاه جمعیژت و فعالیت باکتردادی و پروتوزوآدی از عوامل کژاه تجزدژه- پذدری ماده مغژذی اسژت بژه دنبژال آن مقژاددر گژاز کژل تولیدی نیز کاه میدابد [۱2]. به نظر میرسد در حضژور گیاه پونه فعالیت باکتریها و پروتوزوآی تجزدهکننژده مژاده آلی کاه داشته که همزمان بژا کژاه تجزدژه مژاده آلژی مقاددر گاز تولیدی نیز کمتر شده است. جدول 1. تأثیر گیاه پونه بر فراسنجههای تخمیر و گاز متان تولیدی در بز مرخز به روش آزمایشگاهی p-value خطی 0/00۴ 0/005 SEM 0/77۳ 0/۹۸۹ 0/۹۱6 ۴/0۹۹ ۱/5۸0 ۴/۹77 ۱/207 0/66۳ ۱۳/۳ 0/0۳۸ 0/۹۱۱ 7/۳۸7 0/0۱7 0/۱05 0/0۸7 فراسنجههای تخمیر شاهد تیمار گیاه پونه ( میلیگرم به ازای ۳0 میلی لیتر مادع شکمبه بافری( موننسین 20/۳ a ۹/7 b ۸/7 b ۴7/6 b ۱/6 a ۹/۱ a 60/5 a ۳۳/6 a ۱5۸/۳ b ۳/0 b 22/5 c ۳7/2 c 0/۴5 a ۴/۹ a 2/۱ a ۱00 2۳/2 b ۱۴/6 a ۱۳/7 c 6۳/۱ c 6/7 b 2۹/۱ b 66/۴ b ۳5/5 ab ۱2۳/۴ a 2/۹ b ۱5/5 b 2۳/۴ b 0/5۱ b 5/۴ b 2/۳ a 75 25/۴ b ۱۴/0 b ۱2/5 c 55/0 bc ۹/۴ b ۳7/2 bc 66/7 b ۳7/5 b ۸0/۸ a 2/6 a ۱0/۸ a ۱6/2 a 0/56 b 5/7 b 2/6 c 55 2۹/0 c 5/۱ b ۴/6 b ۱7/۳ b 2۱/6 d 7۴/۹ d 72/6 c ۴0/6 c ۹2/5 a 2/5۱ a ۹/2 a ۱2/۴ a 0/۳۴ a 6/2 c ۳/0 c ۳5 2۸/7 c ۳/۱ a 2/۸ a ۱0/۹ a 2۳/۳ d ۸۱/۳ d 7۳/5 c ۴0/۴ c ۸2/۴ a 2/6 a ۱0/۴ a ۱۴/2 a 0/6۳ c 6/2 c 2/۹ c 25 ۳0/7 c ۱۴/6 c ۱۳/2 c ۴۸/0 c ۱۳/7 c ۴۴/۱ c 76/5 c ۴2/2 c ۹۱/7 a 2/5 a ۹/۱ a ۱۱/۹ a 0/6۸ c 6/۴ c ۳/2 c ۳۱/2 c 6/۱ b 5/5 b ۱۹/5 b 22/6 d 72/7 d 77/5 c ۴2/6 c 257/۱ c 2/5 a ۸/۹ a ۱۱/5 a 0/6۸ c 6/5 c ۳/2 c گاز 2۴ ساعت )میلیلیتر( متان )میلیلیتر/ 200 میلیگرم ماده خشک( متان )میلیلیتر/ میلیگرم ماده آلی تجزده شده( متان )درصد( دیاکسیدکربن )میلیلیتر/ 200 میلیگرم ماده خشک( دیاکسیدکربن )درصد( ماده آلی تجزده شده )میلیگرم( ماده آلی تجزده شده )درصد( ازت آمونیاکی )میلیگرم/ لیتر( ضردب تفکیکپذدری )میلیگرم ماده آلی تجزده شده/ میلیلیتر گاز( توده میکروبی تولیدی )میلیگرم( بازده تولید توده میکروبی )درصد( اسیدهای چرب فرار و انرژی کل اسیدهای چرب زنجیر کوتاه )میلیمول/ 200 میلیگرم( انرژی قابل سوخت وساز )مگاژول/ کیلوگرم ماده خشک( انرژی خال شیردهی )مگاژول/ کیلوگرم ماده خشک( a-d : تفاوت میانگین ها در هر رددو با حروف غیرمشابه معنیدار است )0/05>P(. 481

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی تنها در سطح ۳5 میلیگرم گیاه پونه گاز متژان کژاه دافت )<P(. در فرادند ۹ مرحلهای تولید گژاز متژان گاز دیاکسیدکربن با گاز هیدروژن ترکیب شده و محصول متان تولید میگردد [2۴] و از آنجادی کژه در ادژن بررسژی کاه گاز کل از طردق کاه گژاز دیاکسژیدکربن اتفژاق افتاده اسژت و تژ ثیری در گژاز متژان مشژاهده نمژیگژردد احتمای مواد موثره پونه ت ثیری بر آرکاداهای متانوژن نداشته است و از طردق کاه گاز دیاکسیدکربن توانسته گاز کل را کاه دهد. عدم کاه جمعیت پروتژوزآ در برخژی از سطوح گیاه پونه که تولیدکننده گاز هیژدروژن بژرای تولیژد متان هستند نیز مؤدد ادن مطلب مژیباشژد [2۴]. همچنژین اسژتفاده از گیژاه حژاوی اسژان officinale( )Rheum بژه روش آزمادشگاهی در برهها در مقاددر ۱/۴0 0/۹5 0/5 و ۱/۸5 گرم در لیتر نیز نشان داده است که همزمان با کژاه گاز کل ماده آلی تجزده شده نیز کاه معنژیداری داشژته است اگرچه گاز متژان بژرخالف بررسژی حاضژر کژاه داشته است [۱۹]. برخالف نتیجه ادن تحقیق مشخ شده است که افزودن موننسین سبب کژاه گژاز متژان )5-۱0 درصد( میگردد [۸]. به نظر میرسد که ادن تفژاوت نتژادج ناشی از تفاوت جیره پاده و مقدار موننسین کاربردی باشد. اگرچه اسژتفاده از موننسژین در سژطح ۱0-۱5 قسژمت در میلیون بیت ثیر بر تولید گاز متژان و در 2۴-۳5 قسژمت در میلیون کاه دهنده آن بژوده اسژت [۱۴]. اسژتفاده از گیژاه گلپر )حاوی اسان در دو سطح 2۹ و 57 میلژیگژرم( بژه روش آزمادشگاهی با مادع شکمبه گوسفندان افشژاری نیژز سبب کاه گاز کل و گاز متان شده است [۱]. تجزدهپذدری مادهآلی در دو سطح 75 و ۱00 میلیگژرم گیاه پونه و تیمار موننسین به ترتیژب مقژدار 7/۱ 5/۱ و ۹ درصد کاه ) <P( دافت. در بررسی حاضر کاه ماده آلی تجزده شده میتواند به دلیل فعالیت ضژدباکتردادی و پروتوزوآدی ماده مؤثره پونه باشد [۱7]. در حضژور مژاده مؤثره نعنای آنزدمهای کربوکسیل متیل سژلویز و زادالنژاز مهار شده و درنهادت تجزدهپذدری ماده آلی را کژاه داده است که ادن امژر را ناشژی از مهژار فعالیژت بژاکتریهژای فیبروباکتر ساکسینوجن و قارچها دانستهانژد [۳]. ادژن دو گروه عمده میکروارگانیسمهای تجزدهکننژده فیبژر هسژتند. اسژتفاده از موننسژین و اسژان هژای گیژاهی بژه روش In Sacco ت ثیری بر قابلیت هضم ماده آلی نداشت [7]. در مقادسه با شاهد و موننسین تمامی سطوح گیاه پونژه توانسژتهانژد غلظژت نیتژروژن آمونیژاکی را کژاه دهنژد )<P(. در حضور گیاه پونه غلظت نیتروژن آمونیاکی )میلیگرم در لیتر( در دامنه غلظت طبیعی )۸5-۳00 میلژی- گرم در لیتر( بوده )جدول ۱( و تولید آمونیژاک در شژکمبه به دلیل شکار باکتری توسط پروتوزوآ و متابولیسم نیتروژن آن و فعالیت باکتریهای تولیدکننده زداد آمونیاک میباشژد [۸ و 22]. کاه غلظت آمونیاک همراه با افژزاد غلظژت گیاه پونه مژیتوانژد بژه دلیژل مهژار فعالیژت دیآمیناسژیون اسیدهای آمینه توسط باکتری و دا مهار فعالیژت باکتردهژای تولیدکننده آمونیاک زداد [۸] و دا کاه فعالیت آنزدم اوره آز [20] باشد. کاه آمونیاک در مطالعژه آزمادشژگاهی بژا مادع شکمبه گوسفند و کاربرد گیاه حاوی اسان گلپر [۱] و نعنژژای بژژه روش آزمادشژژگاهی )2/۳۳ ۱6/۳۴ ۸/۱7 و 2۳/۳5 میلیگرم( با مادع شکمبه گاو [2۸] نیز مشاهده شده است. گیاه پونه در مقادسه با آنتیبیوتیک موننسژین غلظژت نیتروژن آمونیاکی را کاه داده است لذا گیاه دارودی پونه جادگزدن خوبی برای آنتیبیوتیک موننسین با هدف کاه فرادند دآمیناسیون در شکمبه اسژت. مشژابه بژا نتیجژه ادژن تحقیق کاه غلظژت آمونیژاک در حضژور موننسژین بژه روش آزمادشگاهی نیز گزارش شده اسژت [۱۹]. موننسژین بژه عنژوان مهارکننژده برخژی از گونژههژای بژاکتریهژای دآمیناسیون کننده شژناخته مژیشژود. مشژابه ادژن بررسژی استفاده از موننسین و اسان نیز غلظت آمونیاک تولیدی را کاه داده است [۸ و 27]. ضردب تفکیکپذدری در تیمارهای ۱00 میلیگرم پونژه 482

تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی و موننسین بایتر بود ) P(. ضردب تفکیژکپژذدری )PF( )میلیگرم ماده آلی تجزده شده/ میلیلیتر گاز( معژرف میزان پروتئین میکروبی تولید شده نیز مژیباشژد [27]. لژذا مقژاددر تژوده میکروبژی تولیژدی و بژازده تولیژد پژروتئین میکروبی افزاد داشتهاند. اتخاذ نتیجه نهادی در خصژوص بهبود دا عدم بهبود تخمیر تنها براساس گاز کژل تولیژدی و دا تنها براساس ماده آلی تجزده شده توصیه نمیگردد [27] لذا ضرورت دارد ضردب تفکیکپذدری که مشخ کننژده گاز تولیدی به ازای ماده آلی تجزده شده میباشد را در نظر گرفت. لذا در سطح بایی پونه )۱00 میلیگرم( گرچه ماده آلی تجزده شده و گاز کل تولیدی هر دو نسبت بژه شژاهد کاه داشتهاند ولی ضردب تفکیکپذدری بهبود داشته که در افزاد مقدار توده میکروبی نمادان گشته است. بنابرادن سطح ۱00 میلژیگژرم پونژه مژیتوانژد جژادگزدن مناسژب موننسین با هدف بهبود بازده تخمیر )تود میکروبی( گژردد. اسژتفاده از گیاهژان حژاوی متابولیژتهژای ثانودژه اسژان Carduus و Sesbania به روش آزمادشگاهی سژبب بهبژود بازده تولید پروتئین میکروبی )ضردب تفکیژکپژذدری بژه ترتیب ۴/25 و ۴/6۳ در مقابل شاهد بژا عژدد ۳/۱۱( شژده است [۱۸]. همچنین استفاده از گیاه گلپر)حژاوی اسژان ) نیز در گوسفندان افشاری بژه روش آزمادشژگاهی ضژردب تفکیکپذدری و بازده تولید پژروتئین میکروبژی را افژزاد داده است [۱]. در سطح ۱00 میلیگژرم پونژه و موننسژین توده میکروبی تولیژدی و بژازده تولیژد پژروتئین میکروبژی افزاد داشت )<P(. در دو سطح 75 و ۱00 میلیگرم پونه نسبت بژه شژاهد همراه با کاه مقاددر اسید چرب فرار )به ترتیژب 0/۱2 و 0/۱7 میلیمول( انرژی قابل سوخت وساز را به مقدار 0/5 داد )<P(. افژژزودن و ۱/۱ مگژژاژول نیژژز کژژاه داد موننسژین نیژز انژرژی قابژل سژوخت وسژاز را کژاه شژیردهی نیژز در سژطح ۱00 )<P(. انرژی خژال کمتر بود )<P(. کژاه میلیگرم و مونسین کاه مقاددر اسید چرب فرار انرژی قابل سژوخت وسژاز در دو سطح 75 و ۱00 میلیگرم پونژهب دقیقژا همسژو بژا کژاه تجزدهپذدری مژاده آلژی در ادژن دو سژطح اسژت. بژه نظژر میرسژد کژاه تجزدژه مژواد آلژی سژبب کژاه تولیژد اسیدهای چرب فرار کل شده است که نشاندهنده تژ ثیرات ضدمیکروبی مواد مؤثره گیاه پونه است [۱۱]. نظر بژه ادژن که اسیدهای چرب فرار تولیدی منبژع اصژلی تژ مینکننژده انرژی برای دام هستند و کاه تولید اسیدهای چرب فرار در دام زنده سبب کاه بازده انرژی در دام میگردد [۱۱] لذا ضرورت دارد ادن موضع در دام زنده نیز بررسی گردد. کاه اسیدهای چرب فرار کژل در حضژور گیژاه دارودژی دارچین [۱۱] و استفاده از گیاه Rheum officinale به روش آزمادشگاهی نیز مشاهده شده است [۱7]. اگرچه بژرخالف نتیجه تحقیق حاضر استفاده از 200 میلیگژرم نعنژای گیژاه نعنای )جن ( Menthe به روش دام زنده ت ثیری بر غلظت اسیدهای چرب فرار کل نداشت [7]. کاه تجزدهپژذدری ماده آلی سبب کاه تولید اسیدهای چرب فژرار گرددژده است لذا همانطورکه انتظار مژیرود مقژاددر انژرژی قابژل سوخت وساز و انرژی خال شیردهی نیز کژاه داشژته است. با افزاد مقدار اسان پونه گاز کل تولیدی )در طژی 2۴ ساعت( در مقادسه با شاهد کژاه دافژت )<P( )جدول 2(. افزودن اسان بژه محژیط تخمیژر بژه غیژر از سطح ۱700 میلیگرم در لیتر گاز متان تولیدی )میلژیلیتژر/ 200 میلیگرم ماده خشک( را کاه داد ) P> (ب ولی درصد گاز متان از گاز کژل در مقادسژه بژا شژاهد تفژاوتی نداشت ولی در سطح ۱00 میلیگرم اسژان افژزاد نیژز داشت )<P(. کاه گاز دیاکسژیدکربن در تمژامی سطوح اسان مشاهده شد ) <P(. گاز کل تولیژدی معرف مقدار تخمیر و قابلیت هضم ماده آلژی اسژت [27] لذا تولید گاز کل کمتر نشاندهنده توقو تخمیژر سوبسژترا بوده و افزاد اسان از سطح ۳000 تا ۱0000 میلژیگژرم 483

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی در لیتر شدددا دارای ت ثیر آنتیباکتردژادی بژوده و بژه طژور چشمگیژری سژبب کژاه تخمیژر شژده اسژت [۱۱] امژا موننسین برابر با سطح ۱700 میلیگرم در لیتر اسان عمل نموده است. موننسین در مقادسه با تیمار شژاهد نیژز تژ ثیر کاهشژژی تخمیژژر داشژژته اسژژت. گژژاز کژژلب شژژامل گژژاز دیاکسژژیدکربن متژژان و در حژژدود 7 درصژژد از سژژادر گازهاست. لذا بادد مشخ نمود که کژاه گژاز کژل بژه دلیل گاز متان بوده دا گاز دیاکسیدکربن. چون میژزان گژاز کل نیز کاه جدی داشته است و درصد گاز متان افزاد نشان میدهدب بنابرادن به استناد مقژاددر و درصژد گژاز دی اکسید کربن مشخ میگردد که ت ثیر مهارکنندگی عوامژل موثر اسان پونه )سی پیپردتون اپوکسید آلفا ترپینژه ا ل منتون و پولهگون به ترتیژب ۱۸ ۱۱/2۸ 7/2۳ و ۹/7 درصژد( [25] از طردق کاه گاز دی اکسید کربن بژوده اسژت نژه کاه متان. لذا مشخ میگردد اسان پونه از طردق گاز دی اکسید کربن و موننسین از طردژق کژاه متژان سژبب کاه گاز کل شده است. گرچه مشژابه بژا نتژادج مطالعژه حاضر استفاده از اسان نعنژای بژه روش آزمادشژگاهی در گوسفند )2 میکرولیتر/ ۳0 میلژیلیتژر مژادع شژکمبه( سژبب کاه گاز کل و برخالف ادن تحقیق ولی گاز متان را نیژز کاه داده است [۳]. همچنین ماده آلی تجزده شده )میلیگرم( نیز با افژزاد سژطح اسژان کژاه داشژت )<P(. بژا توجژه بژه وضعیت گاز همان طور که انتظار میرود ماده آلی تجزدژه شده مقدار 200 میلیگرم ماده خشک در حضژو اسژان از 72/7 میلیگرم تا سطح ۳۱/5 میلیگرم کاه داشته است ولی موننسین تنها ۱7 میلیگرم از ماده آلی تجزدژه شژده را کاه داده است. همین کاه ماده آلی تجزده شده سژبب تولید گاز کمتر در محیط تخمیر گرددژده اسژت. همچنژین اسژتفاده از ۴ سژژطح اسژژان نعنژژای )صژژفر ۱ 0/۳۳ و 2 میکرولیتر در هر میلیلیتر( به روش آزمادشژگاهی بژا مژادع شکمبه گاو می نیز به دلیل مهار دو آنزدم کربوکسی متیژل سلویز و زادالناز سبب کاه تجزده پذدری ماده آلی شده است [۳] که کاه فعالیت ادن آنزدمها را ناشی از کژاه جمعیت دو میکروارگانیسم فیبرولیتیک اصلی دعنژی فیبژرو باکتر ساکسینوجن و قارچ بیهوازی دانستهاند. با توجه به وضعیت گاز همان طور که انتظار میرود ماده آلی تجزدژه شده مقدار 200 میلیگرم ماده خشک در حضژو اسژان از 72/7 میلیگرم تا سطح ۳۱/5 میلیگرم کاه داشته استب ولی موننسین تنها ۱7 میلیگرم از ماده آلی تجزدژه شژده را کاه داده است. همین کاه ماده آلی تجزده شده سژبب تولید گاز کمتر در محیط تخمیر گرددژده اسژت. همچنژین اسژتفاده از ۴ سژژطح اسژژان نعنژژای )صژژفر ۱ 0/۳۳ و 2 میکرولیتر در هر میلیلیتر( به روش آزمادشژگاهی بژا مژادع شکمبه گاو می نیز به دلیل مهار دو آنزدم کربوکسی متیژل سلویز و زادالناز سبب کاه تجزدهپذدری ماده آلی شژده است [۳] که کاه فعالیت ادن آنزدمها را ناشی از کژاه جمعیت دو میکروارگانیسم فیبرولیتیک اصلی دعنژی فیبژرو باکتر ساکسینوجن و قارچ بیهوازی دانستهاند. تولید ازت آمونیاکی تحت ت ثیر تمام سطح اسژان در مقادسه با شاهد کمتر شده و در اثر موننسین نیز در مقادسژه با شاهد کاه نشان میدهد ) <P(. ولی اسان در مقادسه با تیمار موننسین موثرتر بوده است. مقاددر نیتژروژن آمونیاکی تقردبا در دامنه معمولی آن )۸5-۳00 میلیگرم در لیتر( در محیط شکمبه قرار دارد ولی موننسژین در مقادسژه با شاهد مقدار ۱00 میلیگژرم از غلظژت آنرا کژاه داده است. در تمام سطح اسان نیتروژن میکروبی در مقادسه با شاهد کاه داشته که به استناد افزاد پروتئین میکروبژی احتمای منابع نیتروژن دار به سمت تولید پروتئین میکروبژی رفته است. به نظر مژیرسژد ترکیبژات مژوثر اسژان پونژه )سی پیپردتون اپوکسید آلفا ترپینه ا ل منتون و پولهگون( [25] از طردق کژاه جمعیژت پروتژوزوآ و بژه دنبژال آن کاه مصرف پروتئین میکروبی و تولید نیتروژن و کاه دیآمیناسیون [۸] احتمژای کژاه جمعیژت بژاکتریهژای 484

تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی تولیدکننده آمونیاک [22] و مهار آنزدم اورهآز [20] توانسته است غلظت نیتروژن آمونیاکی را کژاه دهژد. اسژتفاده از اسان نعنژای )صژفر ۱/0 0/۳۳ و 2/0 میکرولیتژر در هژر میلژژیلیتژژر( تنهژژا در سژژطح 2/0 میکرولیتژژر بژژه روش آزمادشگاهی و با استفاده از مادع شژکمبه گژاو مژی [۳] و اسان نعنای به روش آزمادشگاهی [۴] نیز غلظت نیتژروژن آمونیاکی را کاه داده اسژت. اگرچژه اسژتفاده از اسژان نعنژژژای در دو سژژژطح 0/۳۳ و ۱ میکرولیتژژژر بژژژه روش آزمادشژگاهی [۳] تژ ثیری بژر غلظژت نیتژروژن آمونیژاکی نداشت. جدول ۲. تأثیر اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر و گاز متان تولیدی در بز مرخ ز به روش آزمایشگاهی P-value SEM فراسنجه های تخمیر تیمار اسان پونه )میلیگرم/ لیتر مادع شکمبه بافری( ۱0000 ۸۳00 6700 ۳000 شاهد ۱700 موننسین خطی ۱/۸26 20/۳ e ۳/0 a 6/5 b ۱0/7 c ۱۳/۸ d 22/۳ e ۳۱/2 f گاز 2۴ ساعت )میلیلیتر( 0/۴۱۹ 2/۱ ab ۱/5 a 2/0 ab ۳/0 c ۴/۱ bc 7/۱ d متان )میلی لیتر/ 200 میلیگرم ماده خشک( 6/۱0 d 0/۳5۳ 0/6۳ a 0/2۴ a 0/۳7 a 0/65 a ۱/0 b 2/2 c متان )میلی لیتر/ میلیگرم ماده آلی تجزده شده( 5/5 d 0/70۴ 2/56 ۱0/۳ a 50/0 c ۳۱/۱ b 2۸/۴ b 2۹/7 b ۳2/۴ b متان )درصد/ 200 میلیگرم ماده خشک( ۱۹/5 ab ۱/۳۸ ۱6/7 e ۱/۳ a ۴/00 b 6/۸ c ۸/6 c ۱۳/۴ d 22/6 f دیاکسیدکربن )میلیلیتر/ 200 میلیگرم ماده خشک( 0/7۴۴ 2/57 ۸2/۴ c ۴2/2 a 6۱/۱ b 6۳/۸ b 62/5 b 5۹/۸ b 72/7 bc دیاکسیدکربن )درصد( 2/۹۳ 60/5 e ۳۱/5 a ۳7/2 b ۴۳/۸ c ۴۸/۸ d 62/۳ e 77/5 f ماده آلی تجزده شده )میلیگرم( ۱/6۳ ۳۳/6 e ۱7/5 a 20/7 b 2۴/۴ c 27/۱ d ۳۴/7 e ۴2/6 f ماده آلی تجزده شده )درصد( ۱5/00 ۱5۸/۳ b 76/0 b 5۹/۴ a 60/۱ a 7۸/۴ a 65/0 a 257/۱ c ازت آمونیاک )میلیگرم/ لیتر( 0/06۱ ۱/6 a ۱۱/۱ d 5/۸ c ۴/۱ b ۳/5 b 2/۸ a 2/5 a ضردب تفکیکپذدری ۱/0۴ ۱5/7 c 25/0 g 22/۸ f 20/۳ e ۱۸/5 d ۱۳/۴ b ۸/۹ a توده میکروبی تولید )میلیگرم( ۴/۴۱ 26/0 b 7۹/2 f 6۱/7 e ۴6/5 d ۳7/۹ c 2۱/۸ b راندمان تولید توده میکروبی )درصد( ۱۱/5 a اسیدهای چرب فرار و انرژی 0/000 0/0۴ 0/۴۴ e 0/06 a 0/۱۴ b 0/2۳ c 0/۳0 d 0/۴۹ e 0/6۸ f اسیدهای چرب زنجیر کوتاه )میلیمول/ 200 میلی گرم( 0/000 0/2۴7 5/0 e 2/6 a ۳/۱ b ۳/7 c ۴/۱ d 5/۳ e 6/5 f انرژی قابل سوخت وساز )مگاژول/ کیلوگرم ماده خشک( 0/000 0/205 2/0 d 0/۱۳ a 0/۳۹ a 0/۸7 b ۱/2 c 2/2 d ۳/2 e انرژی خال شیردهی )مگاژول/ کیلوگرم ماده خشک( )0/05>P(. تفاوت میانگین ها در هر رددو با حروف غیرمشابه معنی دار است :a-d 485

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی توانسته است سبب بهبژود بژازده تولیژد افزودن اسان پژروتئین میکروبژی محژیط تخمیژر گژردد )<P(. بژه استثناح دو سطح ۸۳00 و ۱0000 میلیگرم در لیتر اسژان در دامنژه نرمژال ضردب تفکیکپذدری سادر سطوح اسان ادن ضردب )۴/۴5-2/75 میلیگرم بر میلیلیتژر( قژرار دارد [۱2]. بای بودن ضردب تفکیژکپژذدری دو سژطح ۸۳00 و قابژل در لیتژر بژه خژاطر کژاه ۱0000 میلیگرم اسان توجه گاز کل میباشد درحالیکه موننسین نتوانسته اسژت ت ثیری بر ادن ضردب در مقادسه با تیمار شاهد داشته باشژد. تولید گاز و مژاده آلژی تجزدژه شژده کژاه هر دو شاخ داشته استب ولی بهبود ضژردب تفکیژکپژذدری بژا افژزودن نسبت به تیمار شاهد و تیمار موننسین میتواند نکتژه اسان بژه روش جهت کاربرد ادن اسژان قابل بحث و امید بخ دام زنده باشد. استفاده از موننسین و گیژاه Frangula alnus [۱7] و گیاه گلپر به روش آزمادشگاهی در گوسژفند [۴] نیژز ضردب تفکیکپذدری شده است. سبب بهبود شاخ ماده آلی تجزده شده و گژاز تولیژدی همزمان با کاه مقاددر اسیدهای چرب فرار و انرژی قابل سژوختوسژاز و همسودی را نشان میدهد شیردهی نیز کاه انرژی خال مقژاددر اسژید ) <P( )جدول 2(. همژراه بژا کژاه داشژت چرب فرار انرژی قابل سوختوسژاز نیژز کژاه چشژمگیژر انژرژی ) <P(. موننسین نیز سبب کاه قابل سوخت ساز شده است ) <P(. انژرژی خژال شیردهی نیز در سطح ۱0000 میلیگرم در لیتژر و مونسژین داشته اسژت ) <P(. اسژیدهای چژرب فژرار کاه محصول تجزده ماده آلی توسط میکروارگانیسمهای شکمبه است[ ۱0]. گونههای گیاه Mentha و چنددن ترکیب مؤثره آن )منتول منتون رو-سیمین لیمونن لینالول آلفا- پینن و بتا-پینن( دارای فعالیت ضدباکتردادی علیه باکتریهای گژرم مثبت و گژرم منفژی [۱۱] و ضژدپروتوزوآدی هسژتند [۸ و جمعیت پروتوزوآدی و به دنبژال ۱۱]. لذا باتوجه به کاه آن ماده آلی تجزدژه شژده در حژدود 7/۹ تژا 25/۱ درصژد کاه اسیدهای چرب فرار کژل نیژز مژورد انتظژار اسژت. اسژژژتفاده از اسژژژان نعنژژژای )صژژژفر ۱/0 0/۳۳ و 2/0 میکرولیتر( به روش آزمادشگاهی مادع شکمبه گاو می در دو غلظت ۱/0 و 2/0 میکرولیتر نیز غلظت اسیدهای چرب فرار کل را کاه داده اسژت [۳]. اسژیدهای چژرب فژرار تولیدی در فرادند تخمیر شکمبه منبع عمژده تژ مین انژرژی )65-75 درصد( برای دام هستند [۱0] لژذا کژاه میژزان انرژی قابل سوختوساز میتواند به دلیژل کژاه غلظژت اسیدهای چرب فرار کل باشد. استفاده از تنهژا دژک سژطح نعنای )200 گرم در روز( در گاوهژای پژرواری تژ ثیری بژر قابلیت هضم ماده آلی و انرژی نداشت [۴]. نتادج بررسی تژاثیر گیژاه و اسژان پونژه بژر جمعیژت پروتوزوآ نشان داد که بر خالف موننسین گیژاه و اسژان در بعضی از سطوح جمعیت پروتوزوآی کل را کاه داده است )<P( )جدول ۳(. زدرخانواده انتوددنینه در تمام سطوح گیاه پونه در مقادسه با شاهد و آنتیبیوتیک موننسژین کژاه داشژت )<P(. افردواسکالسژینه و ادزوتردشژیده نیژز در کلیژه سژطوح کژ اه نشژان دادنژد )<P(. جمعیژت پروتوزوآی کل )0/002<P( زدر خانواده انتوددنینه) P>0/0۱ ( افردواسکالسینه )0/05<P( و ادزوتردشیده )0/05<P( نیژز در اثر حضور اسان کاه دافت. در بین جمعیت پروتوزوادی شژکمبه بژز انتوددنیژوم و ددپلوددنیوم به ترتیب بیشژتردن و کمتژردن جمعیژت را بژه خود اختصاص دادهاند. عوامل مؤثر گیاه پونه از طردق ت ثیر کاهشژی بژر جمعیژت انتوددنینژه و ادزوتردشژیدا جمعیژت پروتوزوآ کل را کاه داده است. ادن کژاه احتمژای بژه دلیل وجود ترکیب مؤثر )پلیگون )5۴/6 درصژد( و منتژون )۱5/۱ درصد(( در ادن گیاه است [25]. ادن ترکیبات دارای فعالیت ضد میکروبی بوده و وجژود هیژدروژن در سژاختار ادن ترکیبات در توانادی ضد میکروبی آنها مؤثر مژیباشژد ۸] و.[۱۱ 486

تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی 487

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی گروه هیدروکسیل عوامل ثانوده گیاه سبب بروز اختالل در انتقال دون از غشای سیتوپالسم و باعث غیرفعال شژدن آنزدمهای پروتوزوآ کاه میژزان ATP سژلول و کژاه گلوکز ورودی به سلول و درنهادت منجر به تجزده سژلولی پروتوزوآ میشود [۸ و ۱۱]. استفاده از اسان نعنای )0/۳۳ ۱/0 و 2/0 میلیلیتر در هر لیتر مادع شکمبه( به روش آزمادشژگاهی و آزمژون گژاز 2۴ ساعته سبب کاه متژان همژراه بژا کژاه جمعیژت )هلوترد ها و اسپیروتیچها( و فعالیت پروتوزوآ بژود.[۳] همچنین در نتادج مشابهی بژا اسژتفاده از 200 گژرم در روز )5۴ گرم در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی( نعنای خشک شده کاه تعداد کل پروتوزوآ انتوددنیوم ادزوتردشیده و ددپلوددنیوم مادع شکمبه گاوهای نر گزارش شده است [۴]. استفاده از گیاه رازدانه که حاوی اسان میباشد بژه روش آزمادشگاهی با مادع شکمبه گوسفندان افشژاری نیژز سژبب کاه جمعیت پروتوزوآدی شده است [۱]. در ادن مطالعه جمعیت انتوددنینه ادزوتردچیدا و کژل پروتوزوآهژا کژاه دافتند. بین متانوژنهژای شژکمبه و جمعیژت پروتژوزوآدی ادزوتردچیدا و انتوددنینه بیشتردن ارتبژاطی وجژود دارد [۱]. لژذا بژه نظژر مژیرسژد بخشژی از تژ ثیرات مهارکننژدگی متانوژنسژژی ترکیبژژات مژژوثر پونژژهب بژژه خژژاطر فعالیژژت ضدپروتوزوآدی ادن گیاه دارودژی اسژت. کژاه جمعیژت پروتوزوآی کل ادزوتردشیدا انتوددنینه با اسژتفاده از نعنژای [۴] و کاه اسپروتیچها با استفاده از اسان نعنای [۳] نیز مشاهده شده است. گیاه و اسان پونه در تغذده دام از طردق کژاه گژاز متان نیتروژن آمونیژاکی و جمعیژت پروتژوزوآدی و بهبژود ضژردب تفکیژک پژذدری و بژازده تولیژد میکروبژی دارای ارزش زدست محیطی و تغذدهای است. لذا پیشژنهاد مژی- گردد اثژرات ادژن گیژاه دارودژی در سژطح ۳5 25 و 50 و اسان آن در سطح ۱700 و ۳00 به منظور بررسژی بیشژتر بر روی دام زنده نیز استفاده گردد. منابع ۱. نوردان سرور م ا و روزبهان ی) ۱۳۹2 ( بررسژی تژ ثیر گیاه گلپر بر فراسنجههای تخمیر شژکمبه گوسژفند و تولید گاز متان به روش درون شیشهای. علژوم دامژی ادران. :)۴(۴۴.۳۸5-۳۹5 2. Abas I, Ozpinar H, Can-Kutay H and Kahraman R )2005( Determination of the metabolizable energy (ME) and net energy actation (NEL) contents of some feeds in the marmara region by in vitro gas technique. Turkish Journal of Vetenaryan and Animal Science. 29: 751-757. 3. Agarwal N, Shekhar C, Kumar R, Chaudhary LC and Kamra DN (2009) Effect of peppermint (Mentha piperita) oil on in vitro methanogenesis and fermentation of feed with buffalo rumen liquor. Animal Feed Science and Technology. 148: 321-327. 4. Ando S, Nishida T, Ishida M, Hosoda K and Bayaru E (2003) Effect of peppermint feeding on the digestibility, ruminal fermentation and protozoa. Livestock Production Science. 82: 245-248. 5. AOAC )1990( Official Methods of Analysis, 15th edition. Association of Official Analytical Chemists. Arlington, VA. USA. 6. Barnet AJG and Reid RL (1957) Studies on production of volatile fatty acids from grass by rumen liquid in an artificial rumen. Journal Agriculture Science, (Camb). 48: 315-321. 7. Beauchemin KA, McAllister TA and McGinn SM (2009) Dietary mitigation of enteric methane from cattle. CAB Reviews: Perspectives in Agriculture, Veterinary Science, Nutrition and Natural Resources. 4: 1-18. 488

تأثیر گیاه و اسانس پونه بر فراسنجههای تخمیر تولیدگاز متان و جمعیت پروتوزوآیی شکمبه بز به روش آزمایشگاهی 8. Benchaar C, Calsamiglia S, Chaves AV, Fraser GR, Colombatto D, McAllister TA and Beauchemin KA(2008) A review of plantderived essential oils in ruminant nutrition and production. Animal Feed Science and Technology. 145: 209-228. 9. Benchaar C, Chaves1 AV, Fraser GR, Wang Y, Beauchemin KA and McAllister TA (2007) Effects of essential oils and their components on in vitro rumen microbial fermentation. Canadian Journal of Animal Science. Pp. 413-419. 10. Benchaar C, Rivest J, Pomar C and Chiquette J (1998) Prediction of Methane Production from Dairy Cows Using Existing Mechanistic Models and Regression Equations. Journal of Animal Science. 76: 617-627. 11. Benchaar C and Greathead H (2011) Essential oils and opportunities to mitigate enteric methane emissions from ruminants. Animal Feed Science and Technology. 166-167: 338-355. 12. Blümmel M, Karsli A and Russell JR (2003) Influence of diet on growth yields of rumen microorganisms in vitro and in vivo: influence on growth yield of variable carbon fluxes to fermentation products. British Journal of Nutrition. 90: 625-634. 13. Broderick GA and Kang JH (1980) Automated simultaneous determinations of ammonia and total amino acids in ruminal fluid and in vitro media. Journal of Dairy Science. 63: 64-75. 14. Eckard RJ, Grainger C and De Klein CAM (2010) Options for the abatement of methane and nitrous oxide from ruminant production: A Review. Livestock Science. 130: 47-56. 15. Fievez V, Babayemi OJ and Demeyer D (2005) Estimation of direct and indirect gas production in syringes: A tool to estimate short chain fatty acid production that requires minimal laboratory facilities. Animal Feed Science Technology. 123-124: 197-210. 16. Fraser GR, Chaves AV, Wang Y, McAllister TA, Beauchemin KA and Benchaar C (2007) Assessment of the effects of cinnamon leaf oil on rumen microbial fermentation using two continuous culture systems. Journal of Dairy Science. 90: 2315-2328. 17. Garc ıa-gonz alez R, L opez S, Fern andez M and Gonz alez JS (2008) Dose response effects of Rheum officinale root and Frangula alnus bark on ruminal methane production in vitro. Animal Feed Science and Technology.145: 319-334. 18. Goel G, Makkar HPS and Becker K (2008) Effects of Sesbania sesban and Carduus pycnocephalus leaves and Fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) seeds and their extracts on partitioning of nutrients from roughage- and concentrate-based feeds to methane. Animal Feed Science and Technology. 147: 72-89. 19. Hristov AN, Ropp JK, Zama S and Melgar A (2008) Effects of essential oils on in vitro ruminal fermentation and ammonia release. Animal Feed Science and Technology. 144: 55-64. 20. Hussain I and Cheeke PR (1995) Effect of Yucca Scidigera extract on rumen and blood profiles of steers fed concentrate- or roughagebased diets. Animal Feed Science and Technology. 51: 231-242. 21. Kim SH, Mamuad LL, Jeong CD, Choi YJ, Lee SS, Ko JU and Lee SS (2013) In vitro Evaluation of Different Feeds for Their Potential to Generate Methane and Change Methanogen Diversity. Asian Australians Journal Animal Science. 26(12): 1698-1707. 22. McIntosh FM, Williams P, Losa R, Wallace RJ, Beever DA and Newbold CJ (2003) Effects of essential oils on ruminal microorganisms and 489

علی خضریان محمد ابراهیم نوریان سرور و محمد مهدی معینی their protein metabolism. Applied Environment Microbiology. 69: 5011-5014. 23. Menke KH and Steingass H (1988) Estimation of the energetic feed value obtained from chemical analysis and in vitro gas production using rumen fluid. Animal Research Development. 28: 7-55. 24. Morgavi DP, Forano E, Martin C and Newbold CJ (2010) Microbial ecosystem and methanogenesis in ruminants. Animal. 7: 1024-1036. 25. National Research Council (2007) Nutrient Requirments of Small Ruminants. National academy Press, Washington, DC.,USA. 26. Semnani M, Saeedi M and Akbarzadeh M (2011) Chemical Composition and Antimicrobial Activity of the Essential Oil of Mentha pulegium L. Essential Oil Bearing Plants. 14(2): 208-213. 27. Tomkins NW, Denmanb SE, Pilajunc P, Wanapatc M, McSweeney CS and Elliot R (2015) Manipulating rumen fermentation and methanogenesis using an essential oil and monensinin beef cattle feda tropical grasshay. Animal Feed Science and Technology. 200: 25-34. 28. Vercoe EP, Makkar HPS and Schlink AC (2010) In vitro screening of plant resources for extra-nutritional attributes in ruminants: nuclear and related methodologies (Ed.), In vitro Screening of Feed Resources for Efficiency of Microbial Protein Synthesis, (pp. 106-144). New York: Springer. Zmora P, Cieslak A, Jedrejek D, Stochmal A, Pers-Kamczyc E, Oleszek W, Nowak A, Szczechowiak J, Lechniak D and Szumacher- Strabel M (2012) Effect of Mentha piperita L. on in vitro rumen methanogenesis and fermentation. Acta Agriculturae Scandinavica. Animal Science. 66: 66-71. 490